Komt ontginning Donderslagheide in Oudsbergen opnieuw in vizier?

Opent minister van Omgeving Jo Brouns (CD&V) opnieuw de deur voor de ontbossing en zandontginning van groen gebied ‘Donderslagheide’ van 250ha groot in Oudsbergen? Daar lijkt het op in een schriftelijk antwoord van de minister op een vraag van Vlaams volksvertegenwoordiger Andy Pieters (N-VA). Brouns voert een nieuwe behoefteraming inzake zand uit en zegt: ‘indien blijkt dat er nood is aan nieuwe ontginningsgebieden, kunnen concrete locaties in delfstoffennota’s naar voren komen’. Op de vraag of hij, net als zijn voorganger, Donderslagheide uitsluit als ontginningslocatie antwoordt hij niet. Pieters begrijpt niet dat Brouns de deur niet gesloten houdt gezien de aangetoonde negatieve impact van een potentiële ontginning op de waterhuishouding in Limburg.

Het ontginningsdossier ‘Donderslagheide’, op de grens van Meeuwen en Opglabbeek (Oudsbergen), kent een lange voorgeschiedenis. In de zomer van 2014 werd de procedure voor zandontginning in gang gezet. Bedoeling was de ontginning te kaderen in een totaalproject waarin de creatie van een nieuw natuurlandschap, de corridorfunctie van het gebied tussen Duinengordel, ten oosten, en het militair oefenterrein, ten westen, te verbeteren en om ook na de ontginning garanties te bieden voor de plaatselijke landbouwbelangen in en rondom het gebied. Het project werd al die tijd ook afgestemd met de opties voor uitbreiding van het bedrijventerrein ‘Nieuwe Kempen’.

Uiteindelijk werd gekozen voor een splitsing van de planningsopties, waarbij voor een versnelde procedure werd gekozen voor de uitbreiding van het bedrijventerrein in een provinciaal planningsproces. Voor het complexere landschapsontwikkelingsproject ‘Donderslagheide’ werd gekozen om een gewestelijk proces volgens de procedure van een Complex Project te doorlopen. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) concludeerde uit de eerste resultaten van de ecohydrologische studie dat hydrologische effecten optreden bij winning onder het grondwater in de nabijheid van het schietveld van Houthalen-Helchteren. Zandontginning terplekke zou ontegensprekelijk negatieve effecten hebben op de staat van instandhouding van het SBZ-H van de “Mangelbeek en de heide- en vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode”. Bovendien was het lokale draagvlak ten aanzien van grootschalige zandontginning op ‘Donderslagheide’ verdwenen.

Gezien de reeds sterk achteruitgaande toestand van de habitats voor heide in het gebied en de ongunstige staat van instandhouding van het SBZ-H, werd het planningsproces door de vorige minister stopgezet in 2021. In 2023 werd het kabinet van de toenmalige Vlaamse minister van Omgeving Demir in gebreke gesteld voor die beslissing door het bedrijf Cementbouw Bindmiddelen NV en dit voor een bedrag van 561.813,53 euro. Dat leidde finaal niet tot een rechtszaak, noch tot schadevergoeding.

Gezien het aantreden van een nieuwe, Limburgse minister voor Omgeving, vroeg Vlaams volksvertegenwoordiger Andy Pieters naar het standpunt. Die antwoordt niet op de vraag of hij de deur gesloten laat voor zandontginning in Oudsbergen, maar lijkt bovendien zelfs de deur op een kier te zetten.

“Het stopzetten van de procedure destijds gebeurde op basis van tussentijdse resultaten van een studie waaruit de mogelijke negatieve impact van een potentiële ontginning bleek op dit Habitatrichtlijngebied. De grondwaterproblematiek in dit gebied wordt momenteel door ANB nog verder onderzocht in een ecohydrologische studie die in de eerste helft van 2025 zal worden afgerond”, klinkt het bij Brouns.

Verder wijst de minister naar het hoogwaardig bouwzand dat terplekke aanwezig is en de noodzaak ervan in Vlaanderen. “De mogelijkheden om alternatieven in te zetten voor deze Vlaamse primaire oppervlaktedelfstof zijn omwille van de kwaliteitsvereisten voor de betonindustrie beperkt en de voorbije decennia zijn de reserves in de bestaande ontginningsgebieden afgenomen, evenals de volumes grof zand als nevenproduct van grindwinningen vanwege het aparte grindbeleid conform het Grinddecreet. (…) en dat er best bijkomende ontginningsgebieden voor grof zand voorzien worden om onze Vlaamse zelfvoorzieningsgraad op te krikken. (…) Het departement Omgeving zal (…) de toekomstige behoefte van grof zand verder onderbouwen in een geactualiseerd voorontwerp AOD3. Wanneer uit deze behoefteraming blijkt dat er nood is aan nieuwe ontginningsgebieden, kunnen concrete locaties in delfstoffennota’s naar voren komen”.

Pieters steunt een grondige behoefteraming voor bouwzand in Vlaanderen, maar vindt het vreemd dat de minister bevoegd voor Blue Deal niet bij voorbaat deze locatie uitsluit. “Onderzoek toonde al aan dat het grondwaterpeil op en rond het schietveld van Helchteren met 2 tot 20 cm zou dalen. In de omgeving van Mangelbeek en de heide- en vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode daalde het grondwaterpeil de afgelopen deccenia al met 1 meter. Het schietveld van Houthalen-Helchteren is een uiterst belangrijk infiltratiegebied voor Vlaanderen, het is als het ware de Hoge Venen van Vlaanderen.Het levert een belangrijke bijdrage aan de grondwateraanvulling van de diepere grondwaterlagen op langere termijn. Die ‘spons’ nog meer uitdrogen door zandwinning zou onze waterbevoorrading in het gedrang brengen en staat haaks op de Blue Deal. En dat nog los van de grote ontbossing en een natuurwaardeverlies”, aldus Pieters.

Lees het artikel in Het Nieuwsblad: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20241122_96448732